Een pleidooi voor onze derde plek

“Doei, ik ga naar het lokaal”, zei mijn vers achttien geworden zusje pas, voor ze met de noorderwind het ouderlijk huis uitvloog. “Op maandag?” was mijn verbaasde respons. Wat ging ze op máándag in het scoutslokaal doen? IJverig de vergadering van komende zaterdag voorbereiden? Verloren voorwerpen sorteren? Muizen vangen?

“Chillen”, zo bleek. Mijn zusje ging chillen in het lokaal. Op maandagavond in de vakantie. En bij nader inzien is dat helemaal niet zo raar. En bij nader inzien is dat ook wat ik het liefste deed toen ik zelf nog in de scouts zat (shoutout naar Scouts Schorvoort). De scouts was voor mij zoveel meer dan de vergadering van 14u tot 17u. En toen ik lid was, was het ook meer dan een hobby. De scouts voelde hélemaal anders dan de zwemclub, geloof me.

De scouts was informeler, meer ongedwongen. (Geen haat naar andere hobby’s, uiteraard.) Maar wat ik altijd zo fijn vond aan de scouts, en wat het zo uniek maakte voor mij, was de afwezigheid van punten zoals op school, of klassementen zoals bij de zwemclub. Voor de scouts was ik nooit zenuwachtig. Ik ging er gewoon naartoe. Gewoon “zijn” en rondhangen is een essentieel deel van de ontwikkeling van jonge mensen. En daarbij deed het me denken aan de sociologische term “the third place”. Jaha! Over & Weer goes sociology.

Wat is een "derde plek"?

Het concept van “een derde plek” is een sociologische term die in de late jaren ’80 voor het eerst werd gebruikt door slimme socioloog Ray Oldenburg. Een derde plek is een plaats weg van thuis (je “eerste plek”) en school of het werk (je “tweede plek”). Het is een plaats waar je graag komt, je je deel van een gemeenschap voelt. Je gaat ernaartoe om samen met anderen te zijn, om samen gewoon te “bestaan”. Zonder verplichtingen, zonder dat je geld moet uitgeven.

Kabouter Plop en zijn Ploppertjes verzamelen zich in de Melkherberg. De Kampioenen in het café. Scouts in het scoutslokaal (of daar ergens in de buurt).

De scouts als derde plek

Waarom vertel ik dat allemaal? Wel. De derde plek is in gevaar. Om verschillende redenen. Toen de plaag in 2020 en 2021 door de wereld woedde, hadden veel mensen geen derde plek meer. Of voor velen werd het internet hun derde plek.

Een derde plek is niet zomaar een ruimte die niet thuis of school of werk is. Het is plaats waar je kan aanmeren, een anker. Waar diepere banden worden gesmeed, waar je creatief kan zijn, waar je tot rust kan komen. Bij bekende gezichten én nieuwe mensen. Klinkt bekend, niet? Of dat hoop ik alleszins. Ik hoop echt, écht dat de scouts voor jou zo’n plaats kan zijn. Of dat je het belang ziet om er mee voor te zorgen dat het ook voor anderen zo’n plek kan zijn.

Geen Over & Weer zonder tips

Er zijn verschillende onderdelen die van een plaats een “derde plek” maken. Het is geen exacte wetenschap, en ik ben ook helemaal geen socioloog, maar ik hoop wel dat ik je kan inspireren om aan jullie plekje te werken. Ik leg even uit wat ik bedoel, en geef je wat gratis tips om je – hopelijk – inspiratie te geven om eraan te werken. Je hoeft niet alles in één keer te verbeteren. Zijn er dingen waar jullie op de scouts op dit moment meer op zouden kunnen inzetten?

Hoe zorg je dat leden graag naar de scouts komen?
Leuke activiteiten organiseren is één ding. Maar ook is het belangrijk om tijd en energie te besteden aan het bevorderen van een warme, losse sfeer in je groep. Een sfeer die ervoor zorgt dat je telkens weer terug wilt gaan. Hou hierbij rekening met de sociale ontwikkeling van de kinderen. Zo spelen kapoenen soms liever alleen, en hebben ze elke week een nieuwe bestie. Welpen en kabouters vormen eerder kliekjes. Om dan bij jonggivers stilaan een hechtere groep te worden. Dat verandert bij givers en jins dan naar diepe vriendschappen. Meer weten hierover? Hier vind je massa’s informatie over de leefwereld van elke tak.

Een thuis weg van thuis

Ik hoopte altijd dat mijn leden naar de vergadering kwamen omdat ze graag kwamen. Dat zij er zelf graag wilden zijn, het liefst met zo weinig mogelijk aanmoediging van hun ouders of zorgfiguren. Dat ze een hele week zouden uitkijken naar de scouts, en dat ze er doordeweeks niet
over zouden zwijgen tegen hun schoolvriendjes. En dat die op hun beurt jaloers zouden worden en ook naar ons zouden komen.

Goed in je vel

Het is oké om je even niet zo goed te voelen. Dat we dat meer en meer kunnen en mogen toegeven, vind ik een prachtige evolutie in onze maatschappij. Iedereen heeft wel eens een moeilijk momentje, en erover praten is juist goed. Soms is de daad van het ne keer gewoon luidop uitspreken al genoeg om je ietsje beter te voelen.

Soms nemen leden zorgen mee van thuis of school. Dan kan het zijn dat ze jou als leiding kleine en grote problemen toevertrouwen. Soms is dat best wel heftig. Het is fijn dat ze jou als leiding zo hard vertrouwen dat ze erover spreken, maar dat betekent niet dat jij altijd weet wat je moet doen. Weet dat er instanties zijn die speciaal bestaan om te helpen bij zo’n situaties. Op zoek naar inspiratie om te werken rond mentaal welzijn met je leden? Op deze pagina vind je heel wat tips en inspiratie, opgedeeld per tak.

Vrij

Als scouts hopen we dat we er kunnen zijn voor álle kinderen en jongeren. Het is bewezen dat naar de jeugdbeweging gaan een enorm positieve impact heeft op de groei en ontwikkeling van kinderen en jongeren. Zo mag je socio-economische status (je financiële situatie) niet van belang zijn, of mogen er geen voorwaarden zijn om geaccepteerd te worden in de groep.

Waarom behoort het merendeel van onze leden dan tot de Vlaamse middenklasse? Omdat we momenteel nog zoeken, experimenteren, elke dag bijleren over het wegwerken van drempels. “Drempels” is een figuurlijke term om bepaalde zaken aan te wijzen die ervoor zorgen dat mensen niet naar de scouts komen. Financiële redenen, een gebrek aan informatie (wat is de scouts nu eigenlijk?), fysieke drempels voor mensen met een lichamelijke beperking … Voor zo’n dingen moet je als leiding soms echt je voelsprieten gebruiken. En gebruikmaken van alle middelen die er zijn, zoals het Fonds op Maat.

Wat moet jij hier nu mee?

“Zomaar bestaan” is eigenlijk ook niet “zomaar”. Plekken zoals de scouts zijn voor mensen eigenlijk essentieel. Voor de gemeenschap, én voor onze eigen mentale gezondheid. Zonder plaatsen met een specifiek doel, is het voor mensen niet gemakkelijk om interactie te voeren. En zonder interactie is het moeilijk om alle andere stappen om samenhorigheid te creëren: discussie, organisatie, actie.

Als scouts geef je kinderen en jongeren de kans om te groeien en zich te ontwikkelen buiten de formele omgeving van thuis en school. De scouts is een plek waar jongeren samenkomen, sociale vaardigheden ontwikkelen, leren samenwerken en zich betrokken voelen bij hun leeftijdsgenoten. En ook in het brede plaatje: het geeft een gevoel van betrokkenheid bij de maatschappij. En da’s belangrijk, zin geven aan je leven.