Topografische kaart

De topografische kaart, alias de stafkaart, is een veel gebruikt instrument in scouts- en gidsenmiddens. Toch zwalpt menig jongverkenner nog door de bossen met de kaart ondersteboven in zijn handen. Een beetje basiskennis is wellicht niet onbruikbaar. O ja, om te starten, even dit. "Stafkaart" is een oude militaire naam. Topografische kaart is de juiste naam voor het beestje.

De topografische kaart

Kaartnummer en -naam (a)

• Het nummer bestaat uit één groot en één of twee kleine cijfers. Het grote cijfer verwijst naar het kaartblad, de twee kleine cijfers naar de onderverdeling. Handig om omliggende kaarten te bepalen (schema).

Jaar van uitgifte (b) en herzieningsjaar (c)

• In de rechterbovenhoek vind je het jaar van uitgifte; hou er rekening mee dat de gegevens op publicatiedatum enkele jaar oud kunnen zijn. Kijk ook naar het herzieningsjaar, links onder (c). Dit is het jaar dat de gegevens nog eens nagekeken werden. Is het exemplaar van de kaart de laatste tien jaren herzien, dan is dit waarschijnlijk het meest recente.

Kaartschaal (d) en (e)

• Rechtsboven en onderaan in het midden vind je de schaalaanduiding (d). In het midden onderaan vind je ook een grafische schaal (e). Met een meetlatje kan je hier de afstanden uitrekenen.

Kaartlegende

• Onderaan de kaart vind je de legende: links de benaming van de verschillende symbolen (f), rechts de gebruikte afkortingen.

Het UTM-vierkantnet (i)

• Op de kaarten die de laatste jaren werden herdrukt, wordt het UTM-vierkantnet aangegeven door volle paarse lijnen. Deze lijnen vormen vierkanten van 4 op 4 cm (wat bij een schaal van 1:25000 overeenkomt met 1 op 1 km). Deze vierkantjes zijn genummerd en handig voor het bepalen van coördinaten.

Lambertcoördinaten (h)

• Indien op je kaart niet het UTM-vierkantnet gedrukt is, kan je zelf de Lambertcoördinaten gebruiken. Deze zijn niet getekend; je moet zelf de korte aanzetstreepjes (om de 4 cm) aan de rand van de kaart met elkaar verbinden, zodat je een net van vierkanten van 1 km op 1 km verkrijgt.

Declinatie (j)

• Aan de rechterbovenzijde van de kaartrand vind je de declinatie ofte de afwijking tussen het magnetische noorden, waarnaar je kompas wijst, en het aardrijkskundige noorden. Let op: je moet de zwarte declinatie gebruiken als je je kaart naar het noorden oriënteert met je kompas langs de Lambertlijnen. Je moet de paarse declinatie gebruiken als je je kaart naar het noorden oriënteert met je kompas langs het paarse vierkantennet.

Hoogtelijneninterval (k)

• Onder de metrische schaal vind je het hoogtelijneninterval. Dat is het hoogteverschil tussen twee opeenvolgende hoogtelijnen waaruit je dus kan afleiden hoe sterk de weg stijgt die je wil volgen.

Doen!

Hang een topografische kaart in het leidingslokaal, zodat je medeleiding ziet hoe zo'n ding eruit ziet.
Maak zelf eens een kaart van je omgeving. Baken een relatief klein terrein af en probeer dit zo correct mogelijk met een juiste schaal op papier te zetten. Maak gebruik van de symbolen van een topografische kaart of verzin er zelf nieuwe.
Koop en lees het Buitenboek, een handleiding voor allerlei technieken, ook op tocht gaan, in de jeugdbeweging, een uitgave van Ploeg technieken. Te koop bij  Hopper Winkel.