Kompas
Eens de noordrichting vastgesteld is, kunnen we die gebruiken om bijvoorbeeld een koers of de richting van een voorwerp te bepalen. Hiermee kun je dan weer je positie op de kaart uitzetten.
Het kompas, oorspronkelijk een Chinese uitvinding, werkt in zijn meest bekende vorm (toch zeker bij de scouts) doordat een gemagnetiseerde naald zich richt volgens de krachtlijnen van het aardmagnetisch veld. Er bestaan ook kompassen die weliswaar het noorden aanduiden, maar hiervoor geen gebruik maken van het aardmagnetisme. Elektronische kompassen zoals bv het Gyro Kompas, of het kompas in een GPS toestel werken op geheel andere principes die we hier niet zullen bespreken.
Korte geschiedenis van het kompas
(uit Wikipedia)
De oudste kompassen waren waarschijnlijk stukken gemagnetiseerd ijzer die op een plankje drijvend in water lagen. De vroegste vermelding van een kompas is in een Chinees boek uit 1117. Via de Arabieren verspreidde het gebruik van het kompas zich naar Europa. In de luchtvaart en de professionele scheepvaart worden tegenwoordig meer gyrokompassen en andere elektronische systemen gebruikt.
Soorten
Er bestaan verschillende soorten kompassen. We kiezen het soort kompas in functie van het gewenste gebruik.
Droog / Vloeistof
Het verschil zit hier in de manier waarop de naald zich kan bewegen in het kompashuis. Zoals de naam reeds zegt is het kompashuis bij een droog kompas enkel gevuld met lucht. Bij veel kompassen is echter het kompashuis gevuld met een vloeistof die ervoor zorgt dat de beweging van de naald “gedempt” wordt en de naald zich dus veel minder zenuwachtig gedraagt. De vloeistof in het kompashuis is meestal een mengeling van water, alcohol en glycerine zodat de naald kan bewegen in een olieachtige, niet bevriesbare omgeving.
Kaart / Spiegel / Vizier
Kaartkompas
Nauwkeurigheid 2 à 4 graden.
Voordeel: licht, plat, goedkoop, doorzichtig.
Nadeel: Naald is tijdens het vizieren niet in het gezichtsveld.
Dit kompas is geschikt voor oriëntatie op korte afstand, een tocht over paden of een oriëntatieloop wedstrijd.
Het kaartkompas is waarschijnlijk het meest voorkomende en gebruikte kompas i.v.m. handigheid en lage prijs. Een ideaal kompas voor beginners dus.
Voor het werken op de kaart is dit model ideaal. Je kunt de kaart zien terwijl het kompas erop ligt.
Op het terrein kan er minder precies gewerkt worden met dit kompas omdat je de richting uitsluitend kunt bepalen aan de hand van de richtingpijl. Je kunt niet tegelijkertijd vizieren en de richtingpijl (magneetnaald die het Noorden aanwijst) in de gaten houden.
De bovenplaat is meestal voorzien van een lineaal met mm-aanzetstreepjes en één of twee roemers.
Het Spiegelkompas
Nauwkeurigheid 1 à 2 graden.
Voordeel: Naald tijdens het vizieren in het gezichtsveld.
Nadeel: Spiegel staat niet automatisch op 45°. Geschikt voor oriëntatie over korte en langere afstand.
Het spiegelkompas is bijna identiek aan het kaartkompas. Het verschil zit erin dat op de bodemplaat een spiegel is bevestigd. Door deze spiegel in een hoek van 45° te zetten kun je eenvoudig zowel de magneetnaald als de gewenste staprichting in de gaten houden.
Aan de bovenkant van de spiegel bevindt zich een vizier waarmee je nauwkeurig een voorwerp in de verte kunt lokaliseren.
De doorzichtige bodemplaat stelt je verder in staat om makkelijk op een kaart te werken.
Dit kompas is wel iets duurder dan het kaartkompas, maar als je regelmatig met het kompas werkt is dit een goede keuze.
Het Vizierkompas
Nauwkeurigheid ¼ à 2 graden.
Voordeel: klein formaat en de spiegel valt automatisch open op 45°.
Nadeel: hogere prijs en moeilijker op de kaart te gebruiken.
Geschikt voor de meer precieze oriëntatie en het lopen op routeschets.
Dit kompas wordt, vanwege zijn vorm, meestal “het luciferdoosje” genoemd. Het kompashuis zit binnen in het doosje. Bij gebruik trek je het kompas uit het doosje. Samen met het tevoorschijn komende kompas klapt een spiegeltje uit, dit valt vanzelf open in een hoek van 45° t.o.v. het kompas.
Door het feit dat het kompas wanneer het niet gebruikt wordt in het doosje zit is de grootte van het kompas zeer bescheiden.
Ben je geholpen met deze info?