De bekwame helper
Inhoudstafel
Wat is het?
Een 'bekwame helper' is iemand die zelf geen verpleegkundige is en toch bepaalde verpleegkundige handelingen mag doen. In scoutscontext betekent dat dan dat je dit als leiding doet tijdens de activiteit of op kamp/weekend, buiten een zorginstelling. Dit mag niet zomaar: je hebt toestemming nodig van de dokter/verpleegkundige van de patiënt. Deze leiding is wettelijk beschermd.
Wie kan bekwame helper worden?
Elke persoon die bij een vrijwillige activiteit buiten een zorginstelling, wil zorgen voor personen die bepaalde verpleegkundige verzorging moeten krijgen, kan bekwame helper worden.
Niemand mag verplicht worden om bekwame helper te worden. Ook een arts of verpleegkundige is niet verplicht bepaalde handelingen te delegeren.
Wat mag je doen als bekwame helper?
Voor bepaalde handelingen moet de bekwame helper een opleiding volgen bij de dokter of verpleegkundige (zorgverstrekker) van de zorgbehoevende persoon. Voor andere handelingen is uitleg genoeg.
De zorgverstrekker geeft toestemming aan de bekwame helper na onderzoek van de gezondheidstoestand van de patiënt, en bepaalt wat de bekwame helper wanneer mag doen. De toestemming geldt voor één patiënt: dat je bij één persoon iets mag doen, betekent dus niet dat je dat bij iemand anders ook mag.
De zorgverstrekker maakt een document met de toestemming voor de bekwame helper.
Heb je een opleiding nodig? Dan wordt toestemming gegeven aan één bekwame helper. Die bekwame helper kan die opdracht niet doorgeven aan iemand anders.
Is uitleg voldoende? Dan wordt de toestemming niet beperkt tot één bekwame helper. De bekwame helper kan de opdracht wel doorgeven aan iemand anders. We raden wel aan om, in de mate van het mogelijke, een vaste persoon aan te duiden die deze handelingen uitvoert.
Toegelaten op basis van een instructie
De parameters meten die behoren tot de verschillende biologische functiestelsels, die geen deel uitmaken van de lijst van parameters die vermeld zijn op de lijst van activiteiten die tot het dagelijkse leven behoren. Bijvoorbeeld: hoeveelheid urine en stoelgang, voedsel- en vochtinname.
Toegelaten op basis van een opleiding
Patiënt in een goede houding helpen met behulp van technische hulpmiddelen, volgens het zorgplan.
Patiënt met slikproblemen drank of voeding geven.
Zorgen voor een kind met slaapapneu en toezicht houden op de monitor.
Medicatie toedienen via subcutane weg (spuitje geven). Bijvoorbeeld insuline.
De luchtwegen van een patiënt schoonmaken of toezicht houden bij het schoonmaken.
Zuurstofapparatuur verwijderen en weer terugplaatsen.
Steunkousen aan- en uittrekken voor patiënten met aderproblemen.
Urinezak leegmaken (zonder loskoppeling van het systeem).
Condoomkatheder plaatsen bij patiënten met chronische incontinentie.
Maatregelen nemen voor de preventie van doorligwonden.
Maatregelen nemen om lichamelijke letsels, zoals vallen, te voorkomen.
Een blaaskatheter op bepaalde momenten inbrengen.
Vocht en voedsel geven via een buisje in de maag (gastrostomiesonde) bij patiënten waarvan de voeding stabiel is.
Apparaten gebruiken voor niet-invasieve beademing, zoals CPAP, en toezicht houden op de behandeling thuis.
Wat zijn de voorwaarden om bekwame helper te worden?
De patiënt
De patiënt bevindt zich buiten een zorgvoorziening of woonzorgcentrum.
De patiënt gezondheid van de patiënt is stabiel.
De patiënt, of diens wettelijk vertegenwoordiger, geeft schriftelijke toestemming.
De persoon die de zorg overdraagt:
De delegerende zorgverstrekker moet een arts, een verpleegkundige verantwoordelijke voor algemene zorg (VVAZ) of een basisverpleegkundige zijn
De delegerende zorgverstrekker heeft de situatie en gezondheidstoestand van de patiënt geëvalueerd voor dat die toelating geeft, en doet dit regelmatig opnieuw.
De delegerende zorgverstrekker bepaalt welke technische verpleegkundige verstrekkingen de bekwame helper kan uitvoeren
De bekwame helper
De bekwame helper is in staat de handelingen uit te voeren en heeft hiervoor de nodige opleiding of instructie ontvangen. Je kan hiervan een attest voorleggen.
De bekwame helper moet de ontvangen informatie geheimhouden.
De bekwame helper doet dit vrijwillig. Het mag geen plicht zijn om bekwame helper te worden en te blijven.
Wat als het mis gaat?
De bekwame helper is verantwoordelijk voor de goede uitvoering van de zorgen, volgens de algemene regels van de burgerlijke aansprakelijkheid waarbij iedere instantie verbonden aan de bekwame helper een verantwoordelijkheid draagt: de Scouts- en Gidsengroep, Scouts en Gidsen Vlaanderen en de verpleegkundige/arts.
Merk je op dat je een fout maakt? dan verwittig je een arts/verpleegkundige.
Houd goed bij welke handelingen er uitgevoerd moeten worden per individueel lid en wie de bekwame helper voor dat lid is.
Hulp in nood
Wanneer een persoon in nood verkeert, is het uitvoeren van bepaalde verpleegkundige handelingen altijd toegestaan:
Iemand krijgt een hypoglycemie of hypo (te lage bloedsuikerspiegel), waarbij de persoon geen suikerrijke voeding of drank meer tot zich kan nemen of dit te gevaarlijk is. In deze situatie is het toegestaan om Glucagon toe te dienen via injectie of neusspray. Verwittig nadien steeds 112.
Iemand krijgt een ernstige allergische reactie (zoals anafylactische shock), waarbij deze persoon zelf niet meer in staat is de nodige medicatie te nemen. In deze situatie is het toegestaan om deze persoon adrenaline met een adrenaline auto-injector (bijvoorbeeld Epipen) toe te dienen. Verwitting nadien steeds 112.
Deze handelingen zijn wel toegestaan omdat de gevolgen van het niet toedienen van de juiste medicatie grote impact kan hebben op de gezondheid van deze persoon, en in het ergste geval kan leiden tot een overlijden.
Veelgestelde vragen
Ja, dit mag. Je moet wel voor elke persoon een aparte toelating hebben van de ouders of de persoon zelf en de zorgverstrekker.
Ben je geholpen met deze info?
Als je verpleegkundige handelingen mag uitvoeren waar een opleiding voor nodig is, mag je deze zelf niet doorgeven. De toestemming is niet overdraagbaar.
Ben je geholpen met deze info?
Als je een gezondheidszorgberoep uitoefent, kan je ook bekwame helper worden, maar enkel in een vrijwillige context en buiten een zorginstelling. Het is aan de zorgprofessional om ervoor te zorgen dat de bekwame helper bekwaam is. Zij kunnen dus beslissen of het nodig is om de training/instructie te herhalen.
Eerdere training of opleiding is geen garantie voor de vaardigheden van een persoon.
Ben je geholpen met deze info?
Belangrijke documenten
Toestemmingsformulier op basis van een opleiding (voor de arts)
Toestemmingsformulier op basis van een instructie (voor de arts)
Meer info
Op de website van de Federale Overheidsdienst Volksgezondheid
Verklarende woordenlijst
| Term | Verklaring |
| Gezondheidszorgberoepen | Link naar webpagina FOD Volksgezondheid |
| Verpleegkundige handelingen | Technische verpleegkundige verstrekkingen zijn handelingen die worden uitgevoerd door verpleegkundigen of andere beoefenaars van gezondheidszorgberoepen om patiënten te verzorgen en te behandelen. |
| Expliciete toestemming | Duidelijk en actief instemmen met iets, vaak schriftelijk of door een verklaring af te leggen. |
| Hoogdringendheid | Iets dat noodzakelijk is en met grote spoed moet gebeuren. Met grote urgentie. |
| Vrij verkrijgbare medicatie | Medicatie die je zonder recept of voorschrift van een arts kan kopen bij een apotheker. |
| Gecoördineerde wetgeving | Verwijst naar een geconsolideerde versie van wetten, decreten, Europese richtlijnen, verdragen en andere wetgevende teksten. |
| Orale toediening | Het innemen van een medicijn of supplement via de mond. |
| Rectale toediening | Het innemen van medicijnen of andere stoffen via de anus. |
| Percutane toediening | Het innemen van een medicijn of andere stof via de huid (direct op de huid). |
| Saturatie | Het percentage zuurstof in het bloed. |
| Gemeen recht | Het burgerlijk recht of het algemeen geldend recht. Het fundament van het Belgisch rechtssysteem. |
| Begunstigde | Degene aan wie iets ten goede komt. In dit geval de persoon die ‘verzorgt’ wordt. |
| Wettelijk vertegenwoordiger | Een wettelijke vertegenwoordiger is een meerderjarige wilsbekwame persoon die in de plaats van iemand anders diens rechten uitoefent wanneer u daar zelf niet (meer) toe in staat bent, bijvoorbeeld doordat u in coma ligt of dement bent. (Verlengd) minderjarigen kunnen zichzelf niet wettelijk vertegenwoordigen. |
| Zorginstelling | een organisatie die zich richt op zorgverlening: verpleeghuis, woonzorgcentrum, ziekenhuis, revalidatiecentrum,… |
| Subcutane weg | Het innemen van een medicijn of andere stof via het onderhuids weefsel. |
| Klinische stabiliteit | De mate waarin een persoon in een gezonde en evenwichtige medische toestand verkeert. |
Ben je geholpen met deze info?